Als mens heb je verschillende rollen in het leven. Als ik train, ben ik trainer. Dan deel ik ervaringen met mijn deelnemers die hen verder kunnen helpen. Mijn onzekerheden als trainer bewaar ik voor intervisie met andere trainers. Dan ben ik collega. En verhalen over hoe lastig opvoeden soms is, bewaar ik voor een avondje uit eten met een vriendin. Dan ben ik vriendin.
Rol klinkt nep. Alsof je het speelt. Zijn de rollen die je in je leven vervult dan niet echt? En kun je ze wel scheiden? Ja, ze zijn echt. En nee, je kan ze niet scheiden. Rollen in het leven lopen door elkaar heen en dit gaat vaak onbewust. Knap ingewikkeld. Als mijn baby ziek is, zit ik minder lekker in mijn trainersrol. Natuurlijk sta ik er als trainer. Maar elke pauze app ik bezorgd naar het thuisfront. Of de koorts al zakt. Of hij weer beweegt. Als ik dan een filmpje ontvang van een kruipende baby die trots zijn blokkentoren omgooit, train ik een stuk lekkerder.
Rollen onbewust verwisselen zorgt voor chaos
Rollen lopen dus onbewust door elkaar. Dat gaat ook wel eens mis. Bij een training voor senior onderzoekers, allemaal een stuk ouder en met hogere wetenschappelijke posities, stelde ik me voor als wetenschapper. Mijn doel was om contact te maken. Maar dit werkte tegen me. Ze namen me niet serieus als trainer. Een moeizame en chaotische training volgde. Dat is het nadeel van een doelgroep trainen waar je zo lang zelf bij hebt gehoord. Toen ik deze training later evalueerde met een collega, zei zij: “Op wetenschappelijk gebied hebben zij een beter CV. Maar op trainersgebied is jouw CV beter. Jij bent niet één van hen. Jij bent de trainer.” Ze had gelijk. Ik had mijn rollen onbewust verwisseld.
Bewust wisselen tussen rollen kan je deelnemers verder helpen
En toch kun je als trainer ook bewust wisselen tussen rollen. Belangrijk is dat je altijd je deelnemers als uitgangspunt neemt. Welke informatie kan je deelnemers verder helpen? Soms deel ik tijdens een training welke moeilijkheden ik vroeger als onderzoeker ervaren heb. Mijn verhaal stimuleert mijn deelnemers om ook hun ervaringen te delen. Maar als deelnemers zelf al veel delen, is de rol van onderzoeker niet nodig. Dan deel ik mijn ervaringen niet. De rol van procesbegeleider is dan effectiever. Als trainer wissel je dus continu, onbewust en bewust. Hoe blijf je nu tijdens al dat rollen wisselen ook nog een beetje jezelf?
Roze hardloopschoenen
Mijzelf. Die rol vergeet ik nog. Soms, heel soms, heb ik even de rol van mijzelf. Bijvoorbeeld als ga ik hardlopen. Vandaag heb ik mijn hardloopkleren al aan terwijl ik de kinderen nog naar school moet brengen. Mijn felblauwe strakke hardlooplegging. Mijn knalroze hardloopschoenen. En mijn fluorescerend gele hardloopjasje. Vanwege de kou trek ik mijn dikke winterjas erover aan. Een beetje ongemakkelijk kijk ik mijn oudste zoon aan. “Staat dit wel?” vraag ik hem aarzelend. Hij bestudeert mij rustig van top tot teen. Dan schudt hij zijn hoofd en zegt hij stellig op serieuze toon: “Mam, zo ben je geen moeder”. Juist. Helder. Nog tien minuten voordat school begint. Ik ren naar boven en hijs me zo snel ik kan in mijn spijkerbroek en hakken. De mijzelf rol moet nog heel even wachten.
Reflectieopdracht
Het einde van het jaar nadert. Een mooi moment voor reflectie. Schrijf eens op:
- Welke rollen had jij afgelopen jaar in je leven?
- Hoe is de balans tussen deze rollen?
- Kun je een moment van afgelopen jaar bedenken waarop je onbewust je rollen hebt verwisseld? Wat was achteraf gezien de reden en wat was het effect?
- Kun je een moment van afgelopen jaar bedenken waarop je bewust je rollen hebt gewisseld? Waarom heb je dat gedaan en wat was het effect?
- Wat zou je willen veranderen in het nieuwe jaar?
Als je geïnteresseerd bent om je verder te verdiepen in jouw rollen in het leven, lees dan het boek: Dit ben ik! Worden wie je bent met transactionele analyse, geschreven door Lieuwe Koopmans.